Tasarım Yoluyla Kapsayıcılık: Rachel Morgan-Trimmer’ın Nöroçeşitliliğe Yer Veren Bir Gelecek Vizyonu

Geçtiğimiz günlerde bir yenisi daha düzenlenen prestijli Clerkenwell Tasarım Haftası’nda, tanınmış konuşmacı Rachel Morgan-Trimmer, modulyss salonunu onurlandırdı. Büyük ilgiyle izlenen konuşmasının merkezini nöroçeşitlilik oluşturuyor ve bu alanın daha derinlemesine anlaşılmasının tasarım kararlarına ne kadar büyük bir kavrayış katacağı anlatılıyordu. Kendi kişisel deneyimlerinden yola çıkan Trimmer, tanıdık olmayan ortamlardaki hareket güçlüklerine ağırlık vererek erişilebilirliğin ve kullanıcı dostu tasarım ihtiyaçlarının önemini vurguladı.

Tanımadığı ortamlarda karşısına çıkan göz korkutucu engelleri zarafetle anlatan Morgan-Trimmer, bu engellerin yeni olanaklar bulmaya inancımızı ve genel olarak sevinç duygumuzu yavaş yavaş ortadan kaldırabileceğini açıklıyordu. Bu da onu tasarımda nöroçeşitliliğin önemini vurgulamaya götürdü. Morgan-Trimmer, nöroçeşitliliği bir şemsiye terim olarak alıp disleksi, dispraksi, diskalkuli, DEHB ve otizm gibi durumları bu yelpaze içinde açıkladı. Bu konsept, mekânları yaratırken dikkate alınması gereken bilişsel yetenek spektrumuna dair yaşamsal önemdeki bir hatırlatma niteliği taşıyor.

Tasarımcı bakış açısıyla Morgan-Trimmer, kapsayıcılığı geliştirme amacı doğrultusunda bütün bu bilişsel farklılıkları kucaklama gereksiniminin altını çiziyordu. Çoğunlukla büyük resimlerle düşünen ve yazılı tabelaları gözden kaçırabilen disleksik bireyler için önerisi, bütün bir duvarı dolduran metinlerden, okunaksız yazı tiplerinden ve keskin bir siyah-beyaz karşıtlığına dayalı tasarımlardan kaçınmaktı. Morgan-Trimmer bunun yerine ikonlar, şekiller, resim, hikâye, desen gibi görsel unsurlar kullanılmasını savunuyor, ekstrapolasyon yoluyla fiziksel çevreyi sadece disleksikler değil herkes için daha kullanışlı hâle getirmenin mümkün olduğunu anlatıyordu.

Dispraksi bozukluğu çoğu zaman koordinasyon ve mekân farkındalığı sorunları getirdiğinden bu insanlar için erişilebilir ve kucaklayıcı ortamlar oluşturulmalıydı. Alışılmış büro sandalyelerinin ve tuş takımlarının tersine daha geniş ve arkası görünen kapılar ile adım adım talimatlar olağanüstü fayda sağlayacaktı.

Kapsayıcı tasarımın hayata geçirilmesine ilişkin pratik önerilerde bulunan Morgan-Trimmer, kullanıcıların görüşlerini almanın, tasarım sürecine en başından itibaren kapsayıcılığı da entegre etmenin önemini anlattı ve stratejik biçimde öğe ekleyip çıkararak erişilebilirliğin artırılabileceğini belirtti. Ayrıca tasarımcıların, sözgelimi Londra’nın metro haritası veya popüler video oyunları gibi başarılı örnekleri dikkate almasını, bunlardan esinlenerek öğrenme gerektirmeden kolayca kullanılabilen mekânlar oluşturmalarını öneriyordu.

Diskalkuli bozukluğu olanların gereksinimleri de Morgan-Trimmer için önemli. Bu insanlar genellikle kafadan hesap yapmakta, ayrıca tabloları ve hesap çizelgelerini yorumlamakta zorlanıyorlar. Bu açıdan, hesap makinesi gibi aletlerin kullanılması ve rakamların belli bir bağlama yerleştirilmesi anlamayı geliştirmede faydalı olabilir.

DEHB ve otizm spektrumunda olan bireylerle ilgili olarak da Morgan-Trimmer, gün ışığı gibi görsel işaretler kullanılmasını, nesnelerin görünür kılınmasını ve ilgiyi canlı tutmak için ortamda çeşitlilik sağlanmasını öneriyordu. Otistik bireyler, tipik olarak kendi içlerindeki düzen duygusunu yansıtan doğal ve organik ortamları tercih eder ve gereksiz sosyal etkileşimlerden uzak dururlar.

Özetle Rachel Morgan-Trimmer’ın, nöroçeşitliliği kapsayan mekânlar yaratılması konusunda son derece ilgi uyandıran konuşması, özünde insanın bilişsel çeşitliliğini tanıyacak mekânlar tasarlanmasına giden yola ışık tuttu. Bu son derece önemli diyalog, tasarımla hayatını kazananlara da, bu alanın heveslilerine de etkileyici bir hatırlatmada bulunmaktaydı: Nörolojik çeşitlilik gösteren bireyler açısından daha kapsayıcı mekânlar yaratmakla herkes için daha zenginleştirici bir deneyim sunan ortamlar meydana getirmiş oluruz.